Avontuurlijk Spelen

Inleiding

De Utrechtse speeltuinen hebben interesse in de achtergronden en praktijk van avontuurlijk spelen. Hierbij gaat het er om meer mogelijkheden voor kinderen te creëren zodat ze meer uitdaging tijdens het spelen ervaren en hun grenzen kunnen verkennen en verleggen. Met als achtergrond dat dit voor kinderen stilaan is verdwenen in een trend van overbescherming en standaardisering van speelplekken. Uit onderzoek komt voort dat avontuurlijk spelen goed is voor versterking van o.a. het zelfvertrouwen, autonomie en veerkracht van kinderen. Met dit project worden ervaringen opgedaan met hoe je avontuurlijk spelen kunt faciliteren en bewust kunt begeleiden.

De meerwaarde van avontuurlijk spelen wordt gezien maar men vraagt zich af hoe je de afwegingen maakt tussen uitdagende speelruimte creëren en de juridische aansprakelijkheid. In het traject wordt daarom ook aandacht besteed aan de balans tussen uitdaging bieden en kinderen beschermen tegen gevaar.

Er wordt belang gehecht aan monitoring en evaluatie, wat levert het op aan bewustwording en een andere houding t.a.v. avontuurlijk spelen en wat zijn de opbrengsten van het traject voor speeltuinen: de medewerkers, kinderen en hun ouders. Daarom wordt een vragenlijst ingebouwd voor aan de bijeenkomsten deelnemende speeltuinwerkers. Daarnaast vindt een eindevaluatie plaats over hun ervaringen en die van kinderen en ouders. Hierbij wordt ook in beelden, foto en film, getoond hoe de speelruimte en het spelen is veranderd. Mogelijk dat speeltuinen die de basis van avontuurlijk spelen hebben geleerd en uitgevoerd en dit structureel voortzetten een ‘vignet’ Avontuurlijke Speeltuin kunnen ontvangen.

Het traject wordt verzorgd door Martin van Rooijen, van ‘De Blauwe Ton (www.deblauweton.nl), specialist risicovol spelen, spelen met ‘loose parts’ en de ‘playwork benadering’. Janneke Baan en Alexander van den Kommer, kwartiermakers Utrechtse Speeltuinen van de Toekomst, ondersteunen het traject vanuit hun deskundigheid en contacten met de Utrechtse speeltuinprofessionals. Vanuit de gemeente Utrecht zijn betrokken Housine Alaoui, Beleidsadviseur en Projectleider Maatschappelijke Ontwikkeling en Lucienne Pichot du Plessis, Facilitair Coördinator Welzijn.

Deelnemers

Fort Luna en De Kameleon
De Bloesem
Bouwspeeltuin Voorn
Bankaplein
De Boog

Agenda 2023

Januari	Plan uitwerken
Februari	Planning en afstemming
Feb - Sept	Bijeenkomsten Doorgaande Groep
Juni	Terugbijeenkomst
Juli - Sept	Presentatie opbrengsten
Sept.	Eventueel vervolg andere speeltuinen

Resultaten

Er zijn zes speeltuinen die meedoen aan de pilot, waarvan er twee gezamenlijk optrekken, dat zijn de Kameleon en Fort Luna. Alle zes hebben hun eigen plan opgesteld om Avontuurlijk spelen te stimuleren, faciliteren en te begeleiden. Dit plan is opgemaakt met de kennis en ideeën die zij hebben gekregen in de trainingsbijeenkomsten en via het ‘keuzemenu’, de mogelijkheden tot ondersteuning tijdens het traject in de uitvoering. De plannen volgen hieronder per speeltuin en daarna allen samengevat in een overzicht.

Uitgangspunten

In de sessie met de gemeente zijn een aantal uitgangspunten geformuleerd om rekening mee te houden.

Ruimte in rol van de professional:

De gemeente geeft ruimte voor avontuurlijk spelen: gaat uit van de kundigheid van professionals dat ze de afwegingen in de praktijk kunnen maken tussen veiligheid en het stimuleren van risicovol spelen. Veiligheid betekent dan: geen gevaar en geen onaanvaardbaar risico voor kinderen. Bij zorgvuldige afweging is het niet verwijtbaar en hoeven we ons niet druk te maken over claims.

Ruimte in het aanpassen van de speelomgeving:

Het attractiebesluit is leidend en geldt voor de speeltoestellen. Wat kan is: Loose parts, het ander gebruik van speelelementen, minder regeltjes en tijdelijke toevoegingen aan een speeltoestel (niet vast). Randvoorwaarden hierbij zijn: Toezicht, wat doet het kind met constante afwegingen (ook

tussen nabijheid en vrij laten), goede keuze van materialen (en in deze laten liggen of opruimen). Een hoek Loose parts of Loose part als activiteit met ‘openingstijden’ zijn goede opties.

Ruimte in het uitdragen van avontuurlijk spelen:

Ouders en buurtbewoners informeren, samen met de gemeente. Het meenemen van bestuur, team, vrijwilligers, indien nodig training in begeleiding avontuurlijk spelen en risico-voordeel afweging. Eventuele presentatie/workshop voor beheerders en inspecteurs gemeente. Deze laatste zien speeltuinwerkers als van belang, zodat bezoekende beheerders van de speeltuin op de hoogte zijn van het traject en de achtergronden en het belang van avontuurlijk spelen.

Voorstel: Presentatie aan team speeltuinbeheerders gemeente Utrecht.

Het ‘Keuzemenu’

In de plannen van de speeltuinen worden zelf keuzes gemaakt om het avontuurlijk spelen te organiseren. Er is een lijst gemaakt met mogelijke opties van ondersteuning hierbij:

Ouderavond
Kinder sessie
Training Team
Playwork training
Risicowandeling eigen speeltuin
Training-on-the-Job
Loose Parts: boedelbak, startpakket, LP Hunt
Risicovol spelen activiteiten: workshops Martin Hup
Speelaanleidingen, ander gebruik/toevoegingen speeltoestellen. Pallets, stokken,

stammetjes, modderpoel, touwen etc.
Minder regels van wat niet mag
Net buiten je speeltuin, de Avonturenwandeling
? (eigen invulling, op maat)

Mogelijkheid voor Aanhakers

Aan de training hebben meer professionals van speeltuinen, en ook vanuit Utrecht Natuurlijk, meegedaan dan de nu 5/6 die officieel aan de pilot meedoen. Er is behoefte bij hen om ook aangehaakt te blijven in de uitvoering. Zij kunnen deelnemen aan de Doorgaande groep- bijeenkomsten en eventueel zelf bedenken of en hoe zij avontuurlijk spelen in de praktijk gaan brengen. Zij zorgen dan zelf voor ondersteuning vanuit De Blauwe Ton en financieren dit zelf. Dit betreft (nog niet definitief):

Eilandsteede/Griftsteede Utrecht Natuurlijk
De Kleine Dom
Sportspeeltuin Abstede
De Gagel

DeelPlannen van de Speeltuinen

Fort Luna
De Kameleon
De Bloesem
Bouwspeeltuin Voorn
Bankaplein

De Boog

5. Plan: Uitdragen van Avontuurlijk Spelen

Het is waardevol om het Avontuurlijk Spelen bekendheid te geven, aan kinderen, ouders en de buurt en ook aan andere pedagogisch professionals en stakeholders in Utrecht. De ambitie van de gemeente Utrecht is om dit traject ook uitstraling te geven naar andere gemeenten als ‘best practice’. Hiervoor wordt in de communicatie gekeken op welke manier dit mogelijk is. Een eindrapport of brochure met de ervaringen is waardevol om verdere bekendheid te geven.

PLAN

Elke speeltuin zal in de online en offline communicatie het avontuurlijk spelen zichtbaar maken, zie de deelplannen
Er is aandacht besteed aan de lopende trainingen met een nieuwsbericht in de Nieuwsbrief Utrechtse Speeltuinen Herfsteditie 2022 van het Utrechts Speeltuinplatform. Dit zal vaker gedaan worden.
Martin van Rooijen zal op de website van De Blauwe Ton een blog verzorgen over het traject.
Het traject kan worden gepresenteerd op het IPA congres in Glasgow in juni 2023 (zie paragraaf 3). Overleg met de gemeente en de kwartiermakers hierover.
Martin van Rooijen heeft contacten met het landelijke magazine Buitenspelen (https://www.platformbuitenspelen.nl/magazine) en kan ervoor zorgdragen dat er een artikel wordt gepubliceerd, inhoudende interviews met speeltuinwerkers, kinderen, gemeente etc. en foto’s van deelnemende speeltuinen.
De gemeente Utrecht zal via haar communicatie-kanalen aandacht besteden aan het traject. In overleg wordt bekeken of een brochure over het gehele traject wordt gemaakt.

Financiën

De gemeente Utrecht financiert de inzet van De Blauwe Ton, voor het verzorgen van bijeenkomsten, evaluatie, etc. Hieruit worden de algemene bijeenkomsten en werkzaamheden betaald en kan er voor elke speeltuin 1 á 2 opties vanuit het Keuzemenu worden verzorgd. Elke deelnemende speeltuin betaalt een eigen bijdrage van €250 en kan extra financiën inzetten als er meer nodig is voor ondersteuning. Voor materialen als loose parts, VeiligheidNL Goed Gespeeld-pleisters, blauwe tonnen en dergelijke wordt verder bekeken hoe dit wordt gefinancierd, evenals mogelijkheden voor extra training.

Artikelen

AvSp AvSp2 AvSp3 E-book Avontuurlijk Spelen Project Utechtse speeltuinen Word ook Avontuurlijke Speeltuin 2024 traject def